Hoàng tử Aleksandr Aleksandrovich sinh năm 1845 ở thủ đô Sankt-Peterburg, là con trai thứ của Nga hoàng Aleksandr II và Quận chúa Marie của Hesse và Rhine - tức Maria Alexandrovna.

Về tính khí, ông có ít điểm giống với vua cha Aleksandr II - một người đa cảm và có khuynh hướng tự do, và còn ít giống người ông bác Aleksandr I hơn. Aleksandr I là một Nga hoàng tao nhã, thông thái, đa cảm, hào hiệp, mà gian xảo, có biệt hiệu là "Quý ông số một của châu Âu".

Dù là một nhà bảo trợ múa ba lê và một nhạc sĩ nghiệp dư nhiệt tỉnh, ông được xem là người thiếu sự tinh túy và tao nhã. Thật vậy, ông hứng thú hơn với ý tưởng tạo một vẻ bề ngoài thô kệch như đại đa số thần dân của ông.

Ông thẳng thắn, vội vã; đôi khi, ông có vẻ thô lỗ; phong cách thể hiện mình một cách tự nhiên cũng phù hợp với vẻ ngoài vụng về, thô kệch của ông, nét mặt bất động và sự di chuyển chậm chạp. Nền giáo dục của ông không là một cách để làm dịu đi những tính cách khác thường nói trên.

Theo sử sách, ông có sức khỏe rất tốt, đôi khi được so sánh với vua Pyotr Đại đế,[3] dù cái nhọt lớn bên trái mũi mình đã khiến ông thường bị người đương thời chế nhạo, vì thế ông thường xuyên ngồi để chụp hay vẽ hình và cố làm nổi bật phần bên phải của khuôn mặt mình.